Het KNKV-archief: Een duik in de geschiedenis van de korfbalsport
In 1902 bracht de Amsterdamse onderwijzer Nico Broekhuysen korfbal naar Nederland. Wat begon als een lokale activiteit, is sindsdien uitgegroeid tot een populaire teamsport met competities op zowel nationaal als internationaal niveau. Wat velen niet weten, is dat de rijke geschiedenis van de sport zorgvuldig is gedocumenteerd en bewaard in het archief van het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond (KNKV). Dit archief, dat sinds 2016 officieel is overgedragen aan het Nationaal Archief in Den Haag, biedt een schat aan informatie voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van het korfbal. Michel van Gent, sporthistoricus en tevens onderzoeker bij het Huygens Instituut: ‘’Wie onderzoek wil doen naar korfbal in het algemeen of in een bepaalde plaats, kan veel informatie in het archief vinden.’’
Een duik in het archief
Het KNKV-archief is een omvangrijk geheel dat teruggaat tot het ontstaan van de bond en zelfs de eerdere korfbalbonden. Het is dankzij de inspanningen van vrijwilligers zoals Michel van Gent dat deze historie bewaard blijft. Michel, die al jaren betrokken is bij het beheer van het archief samen met Ria Poelstra en Henk Lagerwaard, vertelt met passie over de bijzondere stukken die erin te vinden zijn.
"We zijn in 2016 begonnen met het inventariseren van het archief vanwege de verhuizing naar Papendal", vertelt Van Gent. Inmiddels is alles overgedragen aan het Nationaal Archief. "Het was een enorme klus, maar het resultaat mag er zeker zijn. We hebben brieven van het bondsbureau, documenten over competities, scheidsrechters en zelfs stukken over de automatisering van de bond zorgvuldig gesorteerd. Dat betekent voor de bewerkers veel extra leeswerk, maar als gebruiker weet je wel meteen het nummer dat je moet hebben voor bepaalde onderwerpen." Hij voegt toe: "Als sporthistoricus heb ik de inventaris opgesteld en de inleiding geschreven, maar zonder de inbreng van Ria en Henk was de inventarisering nooit zo vlot afgerond."
Het archief bevat onder andere documenten van de Koninklijke Nederlandse Korfbalbond tot 1973 en vanaf dat jaar de stukken van het huidige KNKV. Daarbij komen nog de archieven van de Christelijke Korfbalbond en de Nederlandse Dames Korfbalbond. Dit maakt het tot een uniek en compleet overzicht van de ontwikkeling van korfbal in Nederland.
Bijzondere stukken door de jaren heen
Als we Van Gent vragen naar enkele van de meest bijzondere stukken, begint hij enthousiast te vertellen. "Dat is een lastige vraag, want als sporthistoricus zijn natuurlijk alle stukken uniek voor mij", zegt hij. Een van de meest waardevolle documenten voor Van Gent zijn de notulen van het hoofdbestuur van het KNKB en later het KNKV, compleet bewaard van 1903 tot 2000. "Deze notulen bieden een diepgaand inzicht in hoe het korfbal zich heeft ontwikkeld, inclusief belangrijke beslissingen zoals de afschaffing van het middenvak."
Wat Van Gent ook heel belangrijk vindt om te benoemen, is dat het merendeel van het werk in het korfbal door vrijwilligers werd gedaan. "Bestuurders, commissieleden, scheidsrechters, beoordelaars: ze deden hun werk allemaal vrijwillig, blijkt uit de archieven. Ze offerden een groot deel van hun vrije tijd op om anderen te laten korfballen. Wat dat betreft is er weinig veranderd. Vrijwilligers zijn onmisbaar, dat mag best wel eens onder de aandacht worden gebracht", zegt hij. "En de inventarisatie van het archief is natuurlijk ook door vrijwilligers uitgevoerd!"
Toegang tot het archief
Voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van korfbal biedt het archief een overvloed aan waardevolle informatie. Het kan een bron van inspiratie zijn voor clubs die een jubileumboek willen samenstellen, of voor onderzoekers die zich willen verdiepen in de ontwikkelingen van de sport. Met een account en toegangspas is het archief voor iedereen toegankelijk. Van Gent: "Belangrijk om daarbij te benadrukken is wel dat helaas niet alles de tand des tijds heeft doorstaan. Voor clubs die altijd of jarenlang in de landelijke competitie speelden, is er veel informatie beschikbaar. Maar als een club alleen in een regionale bond of in de afdeling speelde, wordt het lastiger, omdat van die bonden en afdelingen lang niet zoveel bewaard is gebleven."
Om die reden is het goed dat het archief altijd nog aangevuld kan worden. "Als korfballers thuis nog materiaal hebben dat niet in de inventaris staat, kunnen zij dat altijd doorgeven aan het KNKV", zegt Van Gent. Lachend voegt hij toe: "Het archief mag dan al volledig geïnventariseerd zijn, bijzondere stukken kunnen altijd nog verwerkt worden, graag zelfs!’’
