Voorkomen van kruisbandletsel
Een van de vervelendste (sport) blessures is een gescheurde voorste kruisband. Voor de sporter/korfballer betekent dit meestal een jaar niet meedoen op competitieniveau. Het is ook een veel voorkomend letsel in de korfbalsport. Steeds vaker en ook op een veel jongere leeftijd dan vroeger het geval was. De kans op dit letsel in de leeftijd vijftien tot veertig jaar varieert van drie tot vijftien procent, oplopend met het niveau van sportbeoefening. Wat is een voorste kruisbandletsel? Hoe kan je dit voorkomen en wat houdt de behandeling en revalidatie in?
De voorste kruisband: anatomie
In de knie zijn er diverse structuren die bijdragen aan de stabiliteit. De collateraal banden, binnen- en buitenband, de menisci en de voorste en achterste kruisband. Centraal in de knie bevinden zich de kruisbanden. De belangrijkste functie is het remmen van de voor- en achterwaartse beweging van het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen. Verder speelt het ook een rol in de rotatiestabiliteit van de knie. Een gescheurde kruisband heelt niet vanzelf..
Cijfers en feitjes
- Zeventig procent van de rupturen ontstaat door een niet contactmoment, vaak door een remmende beweging met de knie naar binnen gedraaid;
- Vijftig procentvan de kruisbandrupturen gaat gepaard met ook een ander letsel in de knie zoals bijvoorbeeld van de binnenband of de meniscus;
- Vrouwen hebben een twee tot acht keer hogere kans op een kruisbandruptuur. Dit komt onder andere door verschillen in anatomie en een ander bewegingspatroon;
- De kans op knieslijtage vertienvoudigt na een kruisbandruptuur. Niet alleen door de instabiliteit, maar mede ook door ontstane kraakbeenschade bij het primaire letsel. Ook is er nog meer kans op artrose bij een eveneens aanwezig meniscusletsel;
- Zeventig procent van de sporters keert na behandeling terug op zijn/haar oude niveau. Bij topsporters is dit percentage iets hoger, namelijk drieentachtig procent;
- Niet alleen lichamelijke aspecten, maar ook persoonlijke keuzes en angst spelen hierbij een rol.
Kan je een kruisbandruptuur voorkomen?
De kans op een kruisbandletsel wordt met name bepaald door het type sport dat wordt beoefend, het niveau waarop en de relatie belasting/belastbaarheid.
Er zijn speciale trainingsprogramma’s ontwikkeld om de kans op kruisbandscheuring te verkleinen. Deze programma’s zijn gericht op het verbeteren van de neuromusculaire balans (kracht en coördinatie), de bewegingspatronen en de sportspecifieke belastbaarheid. Zo zijn er programma’s ontwikkeld door bijvoorbeeld de FIFA (“The eleven”), maar ook veel andere sporten hebben dit soort programma’s.
Met name voor de vrouwen is dit van toegevoegde waarde omdat juist in die aspecten, naast anatomische oorzaken, de verhoogde kans op een ruptuur schuilt. Het incorporeren van een dergelijk programma in de trainingen zou een belangrijke bijdrage kunnen zijn aan het optreden van een ruptuur.
Diagnose
De diagnose wordt vaak al gesteld door het verhaal en het lichamelijk onderzoek, bij voorkeur door een kniespecialist. Een MRI heeft zeker een aanvullende waarde, maar is met name van belang om bijkomende letsels te diagnosticeren.
Behandeling
Vaak is de eerste reactie: wanneer en met name hoe snel kan ik geopereerd worden?
Allereerst is niet altijd een reconstructie nodig. Er zijn ook mensen die met een gescheurde kruisband kunnen functioneren op een door hun gekozen sport niveau. Vaak voldoet een goed revalidatie protocol, bestaande uit kracht- en coördinatietraining dan. Meestal echter wordt er in eerste of soms in tweede instantie wel gekozen voor een operatieve behandeling. Belangrijk is dat de knie eerst moet 'afkoelen'. Snel opereren, in een vaak nog pijnlijke knie met geen volledige functie, is bewezen niet beter en heeft zelfs een hogere kans op meer verlittekening in het gewricht met kans op een slechtere functie. Er is meestal een afkoelperiode nodig van vier tot acht weken. Als er nog beter voorbereid getraind wordt, de zogenaamde 'pre-hab', kan het herstel zelfs sneller en voorspoediger verlopen. Bij de daadwerkelijke operatie wordt er een nieuwe kruisband gereconstrueerd met behulp van een lichaamseigen pees, meestal de hamstring of de knieschijfpees. Er zijn diverse technieken, maar in de handen van een ervaren kruisbandchirurg allemaal even betrouwbaar.
De revalidatieperiode met een volledige 'return to sport' duurt gemiddeld 9-12 maanden. Van belang is dat de revalidatie gebeurt bij een ervaren (sport)fysiotherapeut met ruime ervaring in de revalidatie van kruisbandreconstructies.
Wanneer is het veilig om weer te sporten?
De duur naar volledig herstel is met name afhankelijk van de belastbaarheid van de knie. Dit wordt gemeten door een batterij aan functionele testen. Ook moet er in de laatste fase bij voorkeur sportspecifiek getraind worden. Psychische aspecten, met name angst, spelen ook een rol! Wat veel mensen niet beseffen is dat de anatomie van het transplantaat ook zodanig moet zijn 'omgebouwd' dat deze niet meer kwetsbaar is en dat duurt ook minimaal negen tot twaalf maanden. Na wetenschappelijk onderzoek is men dan ook teruggekomen van de (te) snelle revalidatie en was dit bij de snelle rentree van Memphis Depay bijvoorbeeld ook een reden tot discussie onder kruisbandspecialisten. De tijd die er voor staat is dus niet voor niets.
Al met al is een ruptuur van de kruisband een letsel met veel impact op de sportcarrière. Ook wordt vaak vergeten dat het ook een grote impact heeft op het maatschappelijk functioneren, zoals arbeidsverzuim.
Voorkomen is beter dan genezen en zou er zeker meer aandacht moeten worden besteed aan het verhogen van de belastbaarheid. Dit kan door het incorporeren van specifieke oefeningen in het trainingsschema.
Drs. B R Chander, Orthopedisch chirurg (sinds 2008) Werkzaam sinds 2008 in het Franciscus Gasthuis/Vlietland (Rotterdam/Schiedam) en sinds 2020 in de Eisenhower kliniek te Den Haag. Sinds 2002 lid van de medische commissie KNKV
Heb je een korfbalblessure en wil je hier meer over weten? Stel je vraag direct aan de bondsarts van het KNKV. Samen met hun sportmedische team beantwoorden Anne van Vegchel (TeamNL Korfbal en Talent TeamNL Korfbal) en Sandra Chung (Nederland U19 en Nederland U17) jouw vragen over korfbalblessures. Stel je vraag hier! Dit is een service voor alle korfballers, mogelijk gemaakt door het KNKV en Zilveren Kruis.
